Matroesjkas
De naam Matroesjka komt uit Rusland. Men zegt dat de naam oorspronkelijk uit Japan komt, en dat hij naar Rusland is gebracht aan het eind van de 19e eeuw door de vrouw van de koopman Savva I Mamontov. Volgens de Japanse verhalen was het echter een Russische monnik die hem naar Japan heeft gebracht. Maar welk verhaal er ook waar mag zijn, het idee van de Matroesjka’s maken spraken de Russische ambachtslieden wel aan.
Een professionele artiest genaamd Sergei Malyutin maakte de eerste schetsen in ongeveer 1890.Toen deze het eerste poppetje aan zijn vrienden liet zien zeiden deze: “Ooo wat lijkt ze op ze op onze Matrjona, het buurmeisje”. Dit meisje werd ook heel vaak Matrjoschka of Matroesjka genoemd. Vanaf dat moment heten deze poppen nu dus ook Matroesjka’s.
Aan het eind van de 19e eeuw was de naam Matrjona, (en daarvan afgeleid Matreshka, Matryoshka, Matrjoschka, Matroesjka) een van de meest populaire namen in Rusland. De naam komt van het Latijnse woord “Matrona”, welke moeder betekent of “gerespecteerde dame” of “moeder van de familie”. Daarom past deze naam heel goed bij het idee van in elkaar gestapelde poppetjes binnen één grote “moeder-pop”. Het plaatsen van het ene figuur in de andere wordt ook wel als een symbool van fertiliteit en eeuwigheid gezien.
In pogingen om Matroesjka’s te maken hadden mensen een hoop materiaal en tijd verspild, dat is ook geen wonder, daar het een tot kort geleden een geheim was hoe je dit moest doen. Het werk om ze te maken verlangt talent en handigheid, allereerst is het belangrijk om je juiste houtsoort te vinden. Linde is uitermate geschikt voor deze poppen, van wegen de zachtheid, maar er wordt iets minder vaak ook Berk of Els gebruikt. De bomen worden in de vroege lente gekapt, en ontdaan van hun bast, hoewel er genoeg over blijft om het hout niet te laten barsten terwijl het droogt. De stammen worden opgestapeld en een aantal jaren in de lucht gedroogd. Het bewerken van het hout (snijden) moet precies op het juiste moment gedaan worden, wanneer het hout niet te droog of te nat is. Alleen een expert kan dat moment bepalen. Elk stuk hout ondergaat te minste 15 verschillende bewerkingen. Eikenhout werd en wordt zelden gebruikt. Men heeft daar wel naar gekeken maar doordat de bossen nu welig tieren van de processierups is men daar huiverig van. De bestrijding van de processierups heeft er weinig zin, dus laat men het eikenhout voor de meubelindustrie.
De kleinste Matroesjka’s, die niet uit elkaar gehaald kan worden, wordt doorgaans het eerst gemaakt. Een meister met veel ervaring meet niets op, maar vertrouwt volledig op zijn vakmanschap. Daarna gaat hij verder met het maken van een iets grotere Matroesjka.
Het aantal Matroesjka’s in een ander kan varieren van 2 tot 60. De grootste Matroesjka kan ook net zo groot zijn als zijn maker. Als elke Matroesjka klaar is, word deze gedompeld in een stijfsel achtige lijm, welke alle oneffenheden opvult. De laatste droging wordt nu ingezet, zodat hierna het hout glad geschuurd kan worden, om daarna door de kunstschilder verder te worden afgemaakt. Nu krijgt de Matroesjka zijn definitieve uiterlijk en stijl.
De kunst van het Matroesjka’s maken begon geleidelijk zich uit te breiden van de regio Moskou naar andere steden en dorpen. En elke locatie ontwikkelde zijn eigen stijl en soort decoratie.
Een kunstenaar genaamd Sikorskij was een van de eerste kunstenaars wier Matroesjka’s bij het grote publiek zeer populair werden, een complete set van zijn hand kost nu ongeveer 3000 euro.
Nederlandse mensen noemen ze ook vaak Babuschka of Baboesjka, maar dat is het Russische woord voor “oma”. Ook worden ze vaak Matroesjka, Matruschka (Matrushka), Matrjuschka (Matryushka), Matrena, Matreschka (Matreshka) of simpelweg “de Russische pop” genoemd. De originele Russische naam is Matrjoschka. Ik heb ervoor gekozen om de naam Matroesjka te gebruiken op mijn website. Zo worden deze poppen veelal door Nederlanders (West-Europeanen) genoemd.
De matroesjkas komen tegenwoordig met vrachtwagenladingen tegelijk vanuit Rusland Transport wordt verzorgd door moderne transportbedrijven.
Tegenwoordig zijn Matroesjka’s niet alleen maar vrouwelijke/mannenlijke poppetjes. Verschillende thema’s zijn geïntroduceerd, zoals kerken, honden, katten, staatshoofden enz. Maar ook persoonlijke Matroesjka’s zijn mogelijk, met de gezichten van hun nieuwe eigenaars.