Russische geschiedenis

JaartallenVorstGEBOREN – GESTORVENHuisBijzonderheden862-1154: Grootvorstendom van Kiev862-879Grootvorst Roerik? – 879RoerikidenHij was noormannenleider en stichter van de eerste Russische staat in Novgorod; zijn afstammelingen regeerden tot eind 16e eeuw over een deel van Rusland, eerst vanuit Kiev, daarna vanuit Moskou879-912Grootvorst Oleg? – 912RoerikidenHij werd in 879 regent; hij veroverde in 882 Kiev en maakte deze stad tot residentie; hij viel in 907 het Byzantijnse Rijk aan; hij werd teruggeslagen, maar sloot een voordelige vrede912-945Grootvorst Igor877 – 945RoerikidenZoon van Roerik; hij deed een poging om Byzantium te bezetten, maar zijn vloot werd vernietigd; in 903 huwde hij met Olga; hij werd vermoord door de Derevliërs[945-963]Grootvorstin Olgaca. 890 – 969RoerikidenWeduwe van Igor; zij regeerde als regentes voor haar zoon SviatoslavI; zij wreekte de dood van haar man door de meeste van de Derevliërs om te brengen; zij bekeerde zich te Constantinopel tot het Christendom (als eerste Russische vorst); zij nam de naam Helena aan en probeerde na haar terugkeer Rusland te kerstenen; door de Russisch-Orthodoxe kerk is zij heilig verklaard945-972Grootvorst SviatoslavI Igorjevitsj? – 972RoerikidenZoon van Igor; hij verwierp het Christendom van zijn moeder; hij was een krijgshaftig vorst en streed tegen verschillende stammen; hij vernietigde het rijk der Chazaren; in 969 verplaatste hij de hoofdstad naar Pereyaslavets; hij werd in 971 verslagen door keizer JohannesI Tzimiskes van Byzantium; hij sneuvelde in zijn strijd tegen de Petsjenegen; hij verdeelde zijn rijk tussen zijn zoons Jaropolk, Oleg, en de onwettige Vladimir972-980Grootvorst Jaropolk? – ?RoerikidenZoon van SviatoslavI; hij kreeg van zijn vader Kiev; in 976 begon een strijd tussen hem en zijn broers; hij verjoeg in 977 zijn onwettige broer Vladimir naar Scandinavië en nam diens vorstendom Novgorod in; Vladimir keerde in 978 terug met een leger en heroverde Novgorod in 979; Vladimir doodde vorst Ragnvald van Polotsk en huwde zijn dochter Ragnilda, die verloofd was met Jaropolk; Jaropolk vlood toen Vladimir Kiev belegerde, en werd gedood nadat hij zich overgaf980-1015Grootvorst VladimirI Sviatoslavitsj deGrote [ook: deHeilige]956 – 1015RoerikidenOnwettige zoon van SviatoslavI; vorst van Novgorod (vanaf 970); hij versloeg zijn broer Jaropolk en werd grootvorst van Kiev (vanaf 980); hij bezat toen al zijn vaders gebieden; hij vocht in Galicia in 981, tegen de Yatvingiërs aan de Baltische kust in 983, tegen de Bulgars in 985 en tegen het Byzantijnse Rijk in de Krim in 987; in 988 dong hij naar de hand van Anna, zuster van keizer BasilII van Byzantium; op diens aandringen werd Vladimir gedoopt in Kherson; hij huwde Anna en gaf zijn andere vrouwen op; hij vernietigde heidense monumenten and stichtte vele kerken; zijn zoon Jaroslav (vorst van Novgorod, geboren uit een eerder huwelijk) rebelleerde tegen hem; Vladimir bereidde een aanval voor, maar overleed voordat deze was begonnen; hij werd door de Russisch-orthodoxe kerk heilig verklaard (zijn feestdag is 15juli)1015-1019Grootvorst Sviatopolk? – ?RoerikidenOudste zoon van VladimirI of Kiev; na zijn vaders dood brak een strijd uit tussen hem en zijn broers; hij was aanvankelijk aan de winnende hand, maar werd uiteindelijk verslagen door zijn jongere broer Jaroslav; hij werd berucht in de Russische geschiedenis doordat hij zijn twee jongere broers Boris en Gleb vermoordde (dezen werden door de Russisch-orthodoxe kerk heilig verklaard)1019-1054Grootvorst Jaroslav deWijze978 – 1054RoerikidenDerde zoon van VladimirI (en van Ragnilda of Polotsk); hij was vorst van Novgorod; hij overwon in 1019 zijn oudste broer, die twee andere broers had laten vermoorden, en werd zo tevens grootvorst van Kiev; hij huwde Anna (Ingigard, dochter van koning Olof Skötkonung van Zweden); hij regelde de rechtspraak (onder hem kwam het wetboek Pravda Roesskaja tot stond), hij stichtte kloosters en liet kerken en kathedralen bouwen; zijn regeringsperiode was een bloeiperiode voor Kiev; tijdens zijn regering kreeg de patriarch van Constantinopel het recht om de Russische aartsbisschop te benoemen (tot de 15e eeuw); zijn dochter Anna huwde in 1051 met koning HendrikI van Frankrijk en was moeder van koning FilipsI van Franrijk; hij verdeelde zijn rijk onder zijn zonen: Izhaslav kreeg Kiev, Sviatoslav kreeg Chernigov en Vsevolod kreeg Pereiaslavl, Rostov-Suzdal en het stroomgebied van de Wolga1054-1073Grootvorst Izhaslav1019 – 1078RoerikidenOudste zoon van Jaroslav en Ingegard van Zweden; zijn oudste zoon Jaropolk werd vermoord1073-1076Grootvorst Sviatoslav? – ?RoerikidenZoon van Iaroslav1076-1093Grootvorst VsevolodI1030 – 1093RoerikidenZoon van Jaroslav; zijn dochter Eupraxia huwde met keizer HendrikIII van Duitsland; voorts had hij twee zonen: Vladimir Monomachus, die Tchernigov kreeg, en Rostislav, die Pereiaslavl kreeg1093-1113Grootvorst Sviatopolk? – ?RoerikidenTweede zoon van Izhaslav; hij nam de ambassadeurs van Polovtsi gevangen; de Russen werden verslagen in de slag van Tripole 23.05.1093; Rostislav verdronk, Sviatopolk en Vladimir Monomakh vloden; in 1094 verliep een andere campagne tegen Polovtsi rampzalig; Sviatopolk keerde naar Kiev terug met slechts twee metgezellen; hij bereikte vrede door de dochter van khan. Oleg van Polovtsi te huwen; in 1097 werd in Lubetz (Tchernigov) een verdeling van gebied afgesproken:Sviatopolk: Kiev en Turov; Vladimir: Pereiaslavl, Smolensk en Rostov; Mstislav (zoon Sviatopolk): Novgorod; Oleg, David en Jaroslav: Tchernigov (een groot deel van Rusland); Volodar en Vassilko (zonen van Rostislav): Peremishl en Terebovl; David (zoon van Igor): Vladimir in Volhinia; Vseslav: Polotsk;in 1099 nam Sviatopolk Davids rijk in; er volgde een strijd met de zonen van Rostislav; hij verbond zich daarop met koning Koloman van Hongarije; David verbond de zonen van Rostislav met khan Buiak van Polovtsi; dezen versloegen Sviatopolk; in 1100 werd in Uvetitchi (Kiev) opnieuw een verdeling van gebied afgesproken: enige steden in Volhinia voor David, de rest voor Jaroslav (zoon van Sviatopolk); de zoons van Rostislav behielden hun gebied; de leiding over de Russische vorsten ging naar Monomach, die een vrouw uit Polovtsi huwde; in 1111 werd een veldtocht tegen Polovtsi ondernomen; Sviatopolk stierf1113-1125Grootvorst VladimirII Vsevolodovitsj Monomachus1053 – 1125RoerikidenZoon van Jaroslav; na de dood van Sviatopolk behoorde de troon toe aan Oleg (zoon van Sviatoslav, neef van Monomach, die zoon van Vsevolod was); het volk van Kiev wilde echter geen ander dan Monomach, zodat deze de troon aanvaardde; deze zette de strijd tegen Polovtsi voort; tevens streed hij tegen de Finnen en de Polen; in de Nestor-Kroniek is onder het jaar 1096 een tekst van zijn hand opgenomen, die bestaat uit De leerrede van Vladimir Monomach, een brief aan vorst Oleg en een gebed; de leerrede bestaat uit drie delen: een reeks religieus-moralistische vermaningen aan zijn zoon; een opsomming van de wereldlijke taken van een vorst en regels voor zijn gedrag; een beschrijving van Vladimirs veldtochten en jachtavonturen1125-1132Grootvorst Mstislav? – ?Roerikiden-1132-1139Grootvorst Jaropolk? – ?Roerikiden-1139-1146Grootvorst Vsevolod? – ?Roerikiden-1146-1154Grootvorst Izhaslav? – ?Roerikiden-1154-1328: Groothertogdom van Vladimir1154-1157Groothertog JoeriI [ook: GeorgeI] Dolgoroeki1090 – 1157RoerikidenOok: George met de lange hand; een weinig geliefde vorst; hij kreeg het vorstendom Soezdal toegewezen; hij stichtte in 1147 Moskou; in 1154 veroverde hij Kiev; deelvorsten wilden in 1157 een opmars naar Kiev maken, maar toen stierf hij1157-1175Groothertog Andrej Bogoliubski? – ?Roerikiden-1175-1212Groothertog Ysevolod? – ?Roerikiden-1212-1218Groothertog Konstantin? – ?Roerikiden-1218-1238Groothertog JoeriII [ook: GeorgeII]? – ?RoerikidenVan 1236-1239 werd Rusland veroverd door de Mongolen1238-1246Groothertog JaroslavII? – ?Roerikiden-1246-1253Groothertog Andrej? – ?Roerikiden-1253-1263Groothertog Alexander Nevksij1220 – 1263RoerikidenGrootvorst van Vladimir en Novgorod; hij versloeg in 1240 de Zweden bij de Neva en in 1242 de Duitse Orde op het Peipusmeer; tegenover de Tataarse overmacht onderwierp hij zich om erger te voorkomen; hij wist zodoende een verlaging van de schatting te verkrijgen; hij werd door de Russisch-Orthodoxe kerk heilig verklaard1263-1272Groothertog Taroslav vanTver? – ?Roerikiden-1272-1276Groothertog Vasilii [ook: Basilius]? – ?Roerikiden-1276-1293Groothertog Dmitri? – ?Roerikiden-1293-1304Groothertog Andrej? – ?Roerikiden-1304-1318Groothertog Michael vanTver? – ?Roerikiden-1318-1326Groothertog Iroei Danilovitsj vanMoskou? – ?Roerikiden-1326-1328Groothertog Alexander vanTver? – ?Roerikiden-1328-1552: Groothertogdom van Moskou1328-1340Groothertog IvanI Danilovitsj (bijnaam: Kalita ofwel Geldzak)1301 – 1341RoerikidenVorst van Moskou; grootvorst van Moskovië; hij legde de grondslag voor de Moskouse hegemonie over Rusland; hij versterkte zijn macht en verzamelde grote rijkdom door met de Gouden Horde (Mongoolse soldaten) samen te werken; hij maakte in 1326 Moskou tot hoofdstad van Rusland1340-1353Groothertog Simeon deTrotse? – ?RoerikidenIn 1348 verkreeg Pskov onafhankelijkheid van Novgorod; in hetzelfde jaar krijgde koning MagnusII van Zweden tegen Novgorod1353-1359Groothertog IvanII de Bescheidene1326 – 1359RoerikidenZoon van IvanI; grootvorst van Moskovië; hij liet de regering over aan de metropoliet Alexis1359-1389Groothertog Dmitri Ivanovitsj Donskoi? – ?RoerikidenGrootvorst van Moskovië; hij versloeg in 1380 in de slag bij Kulikovo de Tataren van de Gouden Horde en versterkte het Kremlin met stenen muren1389-1425Groothertog VasiliI1371 – 1425RoerikidenHij breidde in 1392 zijn rijk uit met het vorstendom Nisjnji Novgorod1425-1462Groothertog VasiliII deDuistere1415 – 1462RoerikidenZoon van VasiliI; hij was een zwakke figuur1462-1505Tsaar IvanIII Vasiljevitsj deGrote1440 – 1505RoerikidenGrootvorst van Moskovië; hij versterkte het rijk aanzienlijk en maakte het in 1480 onafhankelijk van de Tataren; hij streed tegen de Litouwers en de Mongolen; hij huwde in 1473 Zoë (Sophia), nicht van de laatste Byzantijnse keizer, wat anti-westerse gevoelens in de Russische samenleving versterkte; hij nam de tweehoofdige adelaar over als machtssymbool, alsmede de titel tsaar (aangezien hij zich als erfgenaam van het Byzantijnse keizerrijk beschouwde)1505-1533Groothertog VasiliIII1479 – 1533RoerikidenGrootvorst van Moskovië; hij veroverde Pshov en ontnam Litouwen Smolensk en Severië1533-1552Groothertog IvanIV Vasiljevitsj de Verschrikkelijke1530 – 1584RoerikidenZoon van VasiliIII; aanvankelijk stond hij onder regentschap van zijn moeder en een doema (raad van bojaren); hij riep zichzelf in 1547 uit tot tsaar aller Russen; hij was de eerste vorst die deze titel geregeld en officieel gebruikte; hij veroverde in 1552 het khanaat van Kazan en in 1556 het khanaat van Astrakan; in 1560 veroverde hij de Baltische gewesten op de Duitse Orde; hij ondernam aanvankelijk hervormingen, maar werd later despoot; hij liet onder meer bojarengeslachten afslachten; hij verwoestte in 1570 Novgorod; hij verloor in 1582 de Baltische gewesten weer; hij was voorstander van nauwe samenwerking met Engeland; dankzij de koopmansfamilie Stroganov werd de invloed in Siberië sterk uitgebreid; Ivans opritsjniki (hofdienaren) voerden een ware terreur uit1552-1917: Tsarenrijk aller Russen1552-1584Tsaar IvanIV Vasiljevitsj de Verschrikkelijke1530 – 1584Roerikiden[Zie hiervoor]1584-1598Tsaar FjodorI Ivanovitsj1557 – 1598RoerikidenZoon van IvanIV; hij was de laatste uit de dynastie van de Moskovische Roerikiden; hij was zwakbegaafd en stond onder regentschap van zijn zwager Boris Godoenov, die hem opvolgde1598-1605Tsaar Boris Fjodorovitsj1550 – 1605GodoenovZwager van FjodorI; hij zou in 1591de tienjarige kroonprins Demetrius (Dmitri Ivanovitsj (1582–1591); zoon van IvanIV) hebben vermoord, waardoor hij later tot tsaar kon worden verkozen; hij was alleenheerser; hij vestigde in Siberië nederzettingen; hij verhief de metropoliet van Moskou tot patriarch en stichtte zo het patriarchaat van Moskou; hij breidde de macht van de ambtenaren uit ten koste van die van de bojaren; hij vergiftigde zich na de overval door de eerste valse Demetrius1605Tsaar FjodorII Borisovitsj1589 – 1605GodoenovZoon van Boris Godoenov; hij was slechts twee maanden tsaar; hij werd vermoord door de eerste valse Demetrius1605-1606Tsaar DmitriI deBedrieger? – ?‘Roerikiden’Hij dook op in Polen rond 1600; hij beweerde Dmitri (broer van FjodorI te zijn) en verwierf de steun van Litouwse en Poolse edelen en uiteindelijk van koning ZygmuntIII van Polen; hij viel Rusland in 1604 binnen en werd in 1605 gekroond tot tsaar; zijn voorkeur voor Polen en zijn huwelijk met de Poolse edele Marina Mniszech leidde tot verzet van de bojaren, geleid door vorst Vasili Sjoeïski; in Moskou ontstond een opstand, en Dmitri werd gedood1606-1610Tsaar VasiliIV1552 – 1612SjoeïskiHij behoorde tot de bojaren; hij hielp mee aan de uitschakeling van de eerste valse Demetrius (DmitriI) en werd toen zelf tsaar; hij riep in 1610 Zweedse hulp in tegen de tweede valse Demetrius; hij werd ten gevolge van een opstand ten val gebracht[1607-1610]Tsaar DmitriII? – ?‘Roerikiden’In 1607 verscheen de tweede valse Demetrius, geholpen door de Polen nadat Marina Mniszech hem had geïdentificeerd als haar echtgenoot; hij marcheerde naar Moskou en had enig succes, maar in 1610 werd hij gedood (in 1612 werd een man die beweerde zijn zoon te zijn, gewurgd; een ander, die hetzelfde beweerde, werd in 1613 onthoofd)1610-1612Tsaar Ladislaus? – ?VasaZoon van koning ZygmuntIII van Polen (die tevens koning Sigismund van Zweden was); deze nam in 1610 Moskou in; de troon werd hem geweigerd, omdat hij Rooms-katholiek was, en aan zijn zoon gegeven; in 1612 werden Ladislaus en de Polen door een leger onder leiding van vorst Pozharski het land uitgezet, waarna Michael Romanov tot tsaar werd gekozen1613-1645Tsaar Michael Fjodorovitsj1596 – 1645RomanovMichael Romanov werd tot tsaar gekozen door de Zemskii Sobor (de Nationale Raad); hij was de eerste heerser uit de dynastie Romanov; de eerste decennia van zijn regering werden beheerst door zijn vader, patriarch Filaret; hij onderdrukte een aantal boerenopstanden; hij voerde oorlog tegen de Zweden en de Polen1645-1676Tsaar Alexej Michailovitsj1629 – 1676RomanovMet moeite onderdrukte hij de opstand van Stenka Razin (leider van een bende voortvluchtige kozakken), maar hij kon (in 1660) de scheuring in de Russisch-Orthodoxe Kerk (Raskolniki) niet voorkomen; de oorlog met Polen (1654-1667) leverde hem Smolensk en de Oekraïne op1676-1682Tsaar FjodorIII Alexejevitsj1661 – 1682RomanovZoon van Alexej; hij was een kinderloze halfbroer van de toekomstige PeterI; hij wijdde zich aan kunst en studie en liet gunstelingen regeren1682-1689Tsaar IvanV Alexejevitsj1666 – 1696RomanovZoon van Alexej; hij was eveneens een halfbroer van de toekomstige PeterI; hij was lichamelijk zwak en geestelijk onvolwaardig; hij liet de regering over aan zijn zuster Sofia; hij stond in 1689 zijn rechten op de troon af aan zijn halfbroer PeterI1682-1725Tsaar PeterI Alexejevitsj deGrote09.06.1672 – 08.02.1725RomanovZoon van Alexej; hij veroverde in 1696 Azov in oorlog met de Turken; hij verbleef in Holland (onder meer in Het Czaar Peterhuisje te Zaandam) en in Engeland om zich te bekwamen in de scheepsbouwkunde; hij probeerde zijn land een westers karakter te geven: hij legde de adel dienstplicht op, omringde zich met westerse adviseurs en hervormde het bestuur; hij maakte grote veroveringen (onder meer een toegang tot de Oostzee) in de Noordse Oorlog (1700-1721); hij stichtte in 1703 de nieuwe Russische hoofdstad Sint-Petersburg; hij breidde het rijk uit met onder meer Estland en Letland; hij huwde in 1712 de latere keizerin CatharinaI; hij sloot in 1721 de Vrede van Nystad; hij liet zijn oudste zoon Alexej wegens tegenstand folteren, waarna deze overleed1725-1727Tsarina CatharinaI1684 – 1727RomanovGeboren in Pruisen als boerendochter; minnares (sinds 1712: echtgenote) van PeterI, die haar in 1724 tot keizerin kroonde; na diens dood werd zij zijn opvolgster dankzij vorst Alexander Mensjikov1727-1730Tsaar PeterII1715 – 1730RomanovKleinzoon van PeterI; hij stond onder regentschap van Mensjikov en Dolgoroeki (1728)1730-1740Tsarina Anna Ivanova1693 – 1740RomanovDochter van IvanV; zij liet Ernst Johann Biron regeren1740-1741Tsaar IvanVI Antonovitsj1740 – 1764RomanovHij regeerde onder regentschap van Anna Leopoldovna (1718-1746); hij werd afgezet door Elisabeth (dochter van PeterI) en gevangengezet; in 1764 werd hij vermoord bij een bevrijdingspoging1741-1762Tsarina Elisabeth Petrovna29.12.1709 – 05.01.1762RomanovDochter van PeterI; zij bleef ongehuwd; zowel in de Oostenrijkse Successieoorlog als in de Zevenjarige Oorlog was zij bondgenote van Oostenrijk; zij oogstte succes in de Zevenjarige Oorlog tegen Pruisen1762Tsaar PeterIII Fjodorovitsj1728 – 1762RomanovZoon van Anna (dochter van PeterI) en hertog Karl Friedrich von Holstein-Gottorp; hij was een bewonderaar en medestander in de Zevenjarige Oorlog van Pruisen; hij sloot vrede met FrederikII, waardoor Rusland uit de Zevenjarige Oorlog terugtrad; hij werd vermoord door de broeders Orlov1762-1796Tsarina CatharinaII deGrote02.05.1729 – 17.11.1796RomanovOorspronkelijk heette zij prinses Sophie Auguste von Anhalt-Zerbst; in 1745 huwde zij met PeterIII; na diens val, waarin zij de hand had, werd zij keizerin; zij liet zich in het algemeen niet door haar minnaars beheersen; zij breidde de lijfeigenschap uit; ze was een draagster van de Verlichting; buitenlandse successen waren de Poolse delingen en twee Turkse oorlogen , waarin zij de noordkusten van de Zwarte Zee en de Krim in bezit nam1796-1801Tsaar Paul Petrovitsj1754 – 1801RomanovZoon van PeterIII en CatharinaII; hij streed aanvankelijk tegen Frankrijk, maar verbond zich later met keizer NapoleonI van Frankrijk; hij werd vermoord door de adel; zijn dochter Anna Paulowna (1795-1865) huwde met koning WillemII van Nederland1801-1825Tsaar AlexanderI Pavlovitsj23.12.1777 – 01.12.1825RomanovOudste zoon van Paul; hij was hervormingsgezind, maar niet krachtig; hij streed ongelukkig tegen keizer NapoleonI van Frankrijk, maar sloot in juli 1807 de vrede van Tilsit, waardoor Rusland bondgenoot werd van Frankrijk en de handen vrij kreeg in Oost-Europa (verovering van Finland en Bessarabië); hij was Frankrijks bondgenoot van 1807 tot 1812; hij ontnam in 1809 Finland van Zweden; in 1812 raakte hij opnieuw in conflict met keizer NapoleonI van Frankrijk (tocht naar Rusland); hij kreeg in 1815 toestemming van het Weens Congres om Polen in te lijven; hij ontwierp de Heilige Alliantie1825-1855Tsaar NicolaasI Pavlovitsj06.07.1796 – 02.03.1855RomanovDerde zoon van Paul; hij volgde zijn oudste broer op omdat zijn (oudere) broer Constantijn in verband met zijn morganatische huwelijk niet kon opvolgen; hij onderdrukte de opstand der Dekabristen; hij was zeer conservatief en had een grote voorliefde voor dril; hij hielp in 1830-1831 de Poolse opstand neerslaan, waarna hij Polen inlijfde; hij hielp eveneens de Hongaarse opstand van 1848-1849 neerslaan; hij behaalde in de buitenlandse politiek successen, onder meer op Perzië (1826-1828) en Turkije (1828-1829); hij was na de Europese revolutie van 1848 de machtigste exponent van het legitimiteitsbeginsel; hij stierf onder onduidelijke omstandigheden tijdens de Krimoorlog (1853-1856)1855-1881Tsaar AlexanderII Nikolajevitsj29.04.1818 – 13.03.1881RomanovZoon van NicolaasI; hij beëindigde de Krimoorlog (1856); hij onderwierp de Kaukasus (1859); hij hief de lijfeigenschap op (1861); hij dempte de Poolse opstand (1863); hij onderwierp een groot deel van Toerkestan; hij werd in 1866 het slachtoffer van een mislukte aanslag; hij sloot in 1873 het Driekeizersverdrag met Duitsland en Oostenrijk; in1881 werd hij alsnog vermoord door een anarchistische aanslag1881-1894Tsaar AlexanderIII Alexandrovitsj1845 – 1894RomanovZoon van AlexanderII; hij was gehuwd met prinses Dagmar van Denemarken (dochter van koning ChristiaanIX van Denemarken); hij was bekrompen en behoudend; hij beëindigde met politiegeweld de anarchistische terreur; hij russificeerde de Poolse en Baltische landen en tornde aan de Finse zelfstandigheid; hij zocht toenadering tot Frankrijk1894-1917Tsaar NicolaasII Alexandrovitsj1868 – 16.07.1918RomanovZoon van AlexanderIII; hij zette diens autocratische bewind voort; hij huwde met prinses Alice van Hessen (in Rusland geheten: Alexandra Fjodorovna); hij liet zich door haar leiden, terwijl zij op haar beurt onder invloed stond van de monnik Grigori Raspoetin; hij riep op tot de internationale vredes­conferentie van Den Haag van 1899; hij leed een nederlaag in de Russisch-Japanse Oorlog (1904-1905); de revolutie van 1905 dwong hem een grondwet te aanvaarden die een einde maakte aan het despotisme van de tsaren; de ontreddering na de Eerste Wereldoorlog leidde tot de Russische Revolutie (maart 1917); hij trad op 15.03.1917 af ten gunste van zijn broer Michaïl, die echter van opvolging afzag; Nicolaas werd geïnterneerd; vervolgens, op 16.07.1918, werd hij in Jekaterinenburg (Sverdlovsk) met zijn gehele familie door de bolsjewieken wreed vermoord; op 14.08.2000 werd hij met zijn gezin door de Russisch-Orthodoxe kerk heilig verklaard1917-1991: Unie van Socialistische Sovjet-Republieken (USSR)1917-1922Partijleider Lenin [eigenlijk: Vladimir Iljitsj Oeljanov]22.04.1870 – 21.01.1924-In 1895 werd hij met enkele andere activisten in Sint-Petersburg opgepakt en twee jaar later naar Siberië verbannen; na zijn vrijlating in 1900 vertrok hij naar West-Europa, waar hij in Londen, München en Genève woonde; als een van de oprichters en redacteuren van het tijdschrift Iskra nam hij de schuilnaam Lenin aan; in 1912 richtte hij in Praag de partij van de bolsjewieken op; na de Februarirevolutie van 1917slaagde hij erin met hulp van de Duitsers, die ter verzwakking en demoralisering van de tegenstander de Russische revolutionairen daartoe de gelegenheid boden, naar Rusland terug te keren; het politieke onvermogen van de voorlopige regering versterkte de positie van de bolsjewieken; na de mislukte Juli-opstand overreedde hij in oktober 1917 zijn medewerkers tot het uitroepen van een Otoberrevolutie; hierna werd hij voorzitter van de Raad van Volkscommissarissen (= ministers); hij bediende zich van massaterreur en intimidatie door geheime politie; zijn Nieuwe Economische Politiek (NEP) in 1921 was een stap terug van de radicale lijn; vanaf maart 1923 was hij verlamd; na zijn dood ontstond er rond zijn persoon een gigantische persoonsverering1922-1953Partijleider Josef Stalin [eigenlijk Jozef Vissarionovitsj Dzjoegasvili]21.12.1879 – 05.03.1953-Hij ontpopte zich als absoluut dictator; de door hem bevolen deportaties, gedwongen collectivisaties en zuiveringen eisten miljoenen slachtoffers; in zijn streven de veiligheid van de Sovjet-Unie te vergroten, richtte hij zich op territoriale expansie en uitbreiding van de invloedssfeer van de Sovjet-Unie; hij eiste al aan het begin van de Tweede Wereldoorlog om die reden de verloren gegane gebieden Oost-Finland, de Baltische staten, Oost-Polen, Bessarabië en Noord-Boekovina op; in de loop van de oorlog ontwikkelde hij een plan voor een ring van satellietstaten in Oost-Europa; tussen 1945 en 1948 wist hij deze te scheppen met de landen Bulgarije, Roemenië, Hongarije, Polen en Tsjecho-Slowakije; in 1949 kwam daar de DDR bij; deze landen werden economisch, politiek en militair geheel afhankelijk van de Sovjet-Unie1953Partijleider Georgi Maksimilianovitsj Malenkov13.01.1902 – 14.01.1988-Hij sloot zich in 1918 aan bij het Rode Leger en werd lid van de communistische partij; hij begon een loopbaan binnen de sovjetbureaucratie; vanaf 1938 was hij privé-secretaris van Stalin; hij werd na de Duitse inval opgenomen in de Nationale Verdedigingsraad; in 1946 volgde zijn benoeming tot lid van het Politburo; na Stalins dood leek hij als leider van partij en regering in diens voetsporen te treden; na enkele dagen moest hij echter het partijleiderschap overdragen aan Chroesjtsjov; deze dwong hem in 1955 ook zijn functie van premier op te geven en onthief hem in 1957 van alle functies in partij en regering1953-1964Partijleider Nikita Sergejevitsj Chroesjtsjov17.04.1894 – 11.09.1971-Hij begon zijn loopbaan als mijnwerker maar werkte zich op tot bestuurder; hij heeft na de dood van Stalin de grondslag gelegd voor de aanpassing van de Sovjet-Unie aan de eisen van de tweede helft van de 20 ^e eeuw; binnenslands deed hij dat door een krachtige destalinisatie, op het internationale vlak door zijn politiek van vreedzame coëxistentie met ideologisch anders georiënteerde landen; politiek is zijn naam direct verbonden met het onderdrukken van de Hongaarse opstand (1956), de Cubaanse crisis (1962), de toenadering tot Joegoslavië en de desintegratie van het Oostblok1964-1982Partijleider Leonid Iljitsj Brezjnjev19.12.1906 – 10.11.1982-Hij stelde zich aan het hoofd van een meerderheid in het Presidium van de Opperste Sovjet, die Chroesjtsjov in oktober 1964 tot aftreden dwong; het eenmansbewind van Chroesjtsjov werd vervangen door dat van een driemanschap, waarmee een wankel evenwicht werd bereikt tussen de verschillende stromingen binnen het Centrale Comité; het collectief leiderschap werd langzaam door Brezjnjev uitgehold, hoewel de militairen nog veel macht hadden; dit leidde waarschijnlijk tot de inval in Tsjecho-Slowakije na de Praagse Lente (1968); hij ontwikkelde de stelling – de Brezjnjev-doctrine – dat de Sovjet-Unie het recht heeft tot militair ingrijpen (ook zonder nadrukkelijk verzoek) in de communistische broederlanden als daar het communistische stelsel in gevaar wordt gebracht; in 1979 volgde de inval in Afghanistan1982-1984Partijleider Joeri Vladimirovitsj Andropov15.06.1914 – 02.02.1984-Hij werd in 1973 opgenomen in het Politburo en volgde in 1982 Brezjnjev op als partijleider; hij werd in 1983 tevens president1984-1985Partijleider Konstantin Oestinovitsj Tsjernenko24.11.1911 – 10.03.1985-Toen Brezjnjev in 1982 overleed, werd Tsjernenko gepasseerd door Andropov, maar diens overlijden bracht hem alsnog aan de macht als partijleider en president; door zijn zwakke gezondheid kon hij in die functies weinig uitrichten1985-1991Partijleider Michail Sergejevitsj Gorbatsjov02.03.1931 –In 1985 werd hij relatief jong secretaris-generaal van de communistische partij; belangrijk was zijn politiek van glasnost en perestrojka; hij kondigde al snel hervormingen van de Sovjetsamenleving om de economie op te bouwen; hij bestreed hoge defensieuitgaven en de corruptie; door de glasnost te bevorderen schiep hij onbedoeld een spreekbuis voor etnische minderheden in de Sovjet-Unie; door middel van de perestrojka hoopte hij de economie te verbeteren; elementen van een vrije-markteconomie werden ingevoerd; eind 1990 werd hij steeds meer in beslag genomen door etnische problemen; in de Baltische Staten, Georgië en Azerbajdzjan werden demonstraties bloedig onderdrukt; de binnenlandse onlusten gaven politici zoals Jeltsin de mogelijkheid geliefd onder het volk te worden; nadat Jeltsin tot president was gekozen van de deelrepubliek Rusland, trok deze steeds meer macht naar zich toe en verklaarde hij de deelrepubliek autonoom; toen in augustus 1991 een couppoging van de communisten door Jeltsin kon worden voorkomen, was de politieke rol van Gorbatsjov uitgespeeld; de Sovjet-Unie was uiteen gevallen; internationaal genoot hij echter aanzien door terugtrekking van de troepen uit Afghanistan, tegemoetkomend­heid in de wapenbeheersing en het opgeven van de invloedssfeer in Oost-Europa; op 25.12.1991 trad hij af als president van de Sovjet-Unie; vlak daarna werd de Sovjet-Unie formeel opgeheven1991-heden: Russische Federatie (Rusland)1991-1999President Boris Nikolajevitsj Jeltsin01.02.1931 –In mei 1990 werd hij gekozen tot president van de deelrepubliek Rusland; hij verschilde sterk van mening met Gorbatsjov over de door te voeren hervormingen; nadat de rol van Gorbatsjov was uitgespeeld, trok Jeltsin steeds meer macht naar zich toe (hij werd zowel president als premier) en kon hij per decreet de geplande economische hervormingen doorvoeren; hij kampte met regionale problemen (het bijeenhouden van de federatie ondanks het streven naar onafhankelijkheid van verschillende republieken) en een grote economische crisis; in 1993 onderdrukte hij hardhandig een opstand van communistische en nationalistische parlementsleden (onder leiding van Chasboelatov en Roetsjkoj), waarna hij voorgoed leek af te rekenen met het communistische verleden door een reeks communistische organisaties en bestuursorganen op te heffen, de oppositionele kranten (zoals de Pravda) te verbieden en de erewacht bij het Leninmausoleum te laten verdwijnen; nadien werd getwijfeld aan zijn democratische opvattingen; in 1995 verdween hij enige tijd uit het openbare leven wegens ernstige hartklachten; in juli 1996 behaalde hij een ruime overwinning bij de verkiezingen; daarna begon zijn gezondheid achteruit te gaan; hierdoor moest hij een groot deel van zijn macht afstaan aan de premier; op 31.12.1999 trad hij af2000-hedenPresident Vladimir Vladimirovitsj Poetin07.10.1952 –Hij begon carrière bij de KGB; van 1985-1990 werkte hij in Dresden; begin jaren ’90 werd hij raadgever en plaatsvervanger van de burgermeester van Sint-Peterburg; in 1998 werd hij directeur van de FSB, de opvolger van de KGB; in 1999 werd hij door Jeltsin tot premier benoemd; na Jeltsins aftreden werd Poetin eerst waarnemend president, vervolgens, bij de presidentsverkiezingen van maart 2000, officieel president; op 16.03.2004 werd hij herkozen